Κατάθλιψη: Μύθοι και αλήθειες

Η κατάθλιψη έχει δικαίως χαρακτηριστεί ως “η νόσος του αιώνα”, μια και το 10-25% των γυναικών και το 5-12% των αντρών αναμένεται να εμφανίσουν κατάθλιψη έστω μία φορά στη ζωή τους.

Τι είναι όμως η κατάθλιψη, ποιους αφορά, πώς εξελίσσεται και πώς αντιμετωπίζεται ;
Ας προσπαθήσουμε να διευκρινίσουμε κάποια πράγματα, απαντώντας σε ορισμένες υποθετικές ερωτήσεις .

“Νιώθω κακοδιάθετος και κάπως πεσμένος. Αυτό σημαίνει ότι έχω κατάθλιψη ;”
ΟΧΙ. Η κατάθλιψη είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία απλή στεναχώρια ή κακοκεφιά. Επηρεάζει την ικανότητά μας να χαιρόμαστε και να απολαμβάνουμε τη ζωή, την όρεξή μας για δραστηριότητα, για φαγητό, τον ύπνο, τη δυνατότητα συγκέντρωσης, ενώ συχνά συνοδεύεται από ιδέες αυτοϋποτίμησης, αλλά ακόμα και από σκέψεις θανάτου (σε σοβαρές περιπτώσεις).

“Δεν τον έχω δει να κλαίει ούτε μια φορά. Όλη μέρα ξαπλώνει και λέει ότι δεν μπορεί να πάει στη δουλειά. Είναι δυνατόν να έχει κατάθλιψη;”
ΝΑΙ. Η κατάθλιψη δεν εμφανίζεται σε όλους με την ίδια εικόνα, ενώ συχνά συναντάμε και άτυπες μορφές (υπερυπνία, υπερφαγία). Πολλές φορές οι συγγενείς δεν το αντιλαμβάνονται αυτό και βλέποντας τον άνθρωπό τους άπραγο και αδρανή, θυμώνουν μαζί του που δεν μπορεί να το ξεπεράσει μόνος του και θεωρούν ότι τεμπελιάζει. Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι η κατάθλιψη είναι ασθένεια και γι’ αυτό χρήζει πάντα ιατρικής εκτίμησης, ώστε να υπάρξει η ενδεδειγμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση, αλλά και η σωστή ενημέρωση (ψυχοεκπαίδευση) του συγγενικού περιβάλλοντος. Δεν μπορείς να απαιτείς από έναν καταθλιπτικό να ξαναγίνει αυτόματα καλά, να χαμογελά και να λειτουργεί όπως πριν, όπως δεν μπορείς να ζητάς από κάποιον με κάταγμα στο πόδι να σηκωθεί και να περπατήσει.

“Ο παππούς δεν πολυμιλάει πια, δεν έχει όρεξη να πάει στο καφενείο, ούτε να φροντίσει τον κήπο. Έχει γίνει πολύ ευέξαπτος κι όλο γκρινιάζει για πόνους σε όλο του το σώμα. Δεν δείχνει και πολύ χαρούμενος, αλλά λογικό δεν είναι σ’ αυτή την ηλικία;”
ΟΧΙ. Σε καμιά περίπτωση δεν είναι φυσιολογικό ένας ηλικιωμένος να είναι καταθλιπτικός απλά και μόνο λόγω της ηλικίας του. Κάθε περίοδος της ζωής μας έχει τις δικές της χαρές. Όταν λοιπόν κάποιος ηλικιωμένος δε νιώθει χαρά και δείχνει θλιμμένος, χρειάζεται βοήθεια. Δυστυχώς αυτό δεν είναι ευρέως αντιληπτό και γι’ αυτό η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους υποδιαγιγνώσκεται σε μεγάλο ποσοστό. Επιπλέον, ας έχουμε υπόψη ότι η κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία εκδηλώνεται συνήθως με ανηδονία, εριστικότητα , αλλά και άτυπες σωματικές ενοχλήσεις. Ο “ανάποδος, γκρινιάρης” παππούς που τρέχει συνέχεια στους γιατρούς για διάφορους πόνους μπορεί κάλλιστα να έχει κατάθλιψη και να βοηθηθεί αποτελεσματικά από ειδικό ψυχίατρο.

“Νιώθω ότι έχω κατάθλιψη, αλλά θέλω να προσπαθήσω να το ξεπεράσω μόνος μου. Μπορώ;”
ΝΑΙ. Σε κάποιες ήπιες περιπτώσεις ένα άτομο χωρίς ιδιαίτερη ψυχική ευαλωτότητα, με επαρκείς άμυνες και καλό υποστηρικτικό περιβάλλον, μπορεί να καταφέρει να ξεπεράσει χωρίς ιατρική βοήθεια την κατάθλιψή του. Είναι σημαντικό όμως ο καθένας μας να γνωρίζει τα όριά του και να μη διστάσει να αναζητήσει βοήθεια από ειδικό, αν δεν τα καταφέρει μόνος του. Κάποια πράγματα είναι πιο ισχυρά από εμάς. Δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά δύναμης και γνώσης το να απευθυνθείς σε ψυχίατρο τη στιγμή που μόνο αυτός μπορεί να σε βοηθήσει.

“ Γίνεται να ξεπεράσω την κατάθλιψη χωρίς να πάρω φάρμακα ;”
ΝΑΙ. Η ψυχοθεραπεία, όταν γίνεται από κατάλληλα εκπαιδευμένο ειδικό, μπορεί να δώσει
λύση σε πολλές περιπτώσεις, ιδίως όταν πρόκειται για ήπιας έως μέτριας βαρύτητας κατάθλιψη σε άτομα χωρίς προηγούμενο ιστορικό. Σε πιο σοβαρές όμως περιπτώσεις η φαρμακοθεραπεία είναι απαραίτητη και μπορεί να βοηθήσει σημαντικά έως θεαματικά. Οι ψυχίατροι συναντούμε συχνά ασθενείς που αρνούνται για διάφορους λόγους να λάβουν φαρμακευτική αγωγή. Η άρνηση αυτή συνήθως πηγάζει από κάποιες προκαταλήψεις, αλλά και ελλιπή ενημέρωση. Μια ανοιχτή και λεπτομερής συζήτηση στα πλαίσια μίας καλής θεραπευτικής σχέσης συνήθως είναι αρκετή, ώστε να ξεπεραστούν οι όποιες επιφυλάξεις. Σε κάθε περίπτωση είναι καλό ο ασθενής να δείχνει εμπιστοσύνη στον ιατρό του, που έχει και τη γνώση και την ευθύνη της όποιας θεραπευτικής επιλογής. Είναι κρίμα να στερεί κάποιος από τον εαυτό του τη θεραπεία του.

“Iσχύει ότι αν πάθεις μία φορά κατάθλιψη, γίνεσαι πιο ευάλωτος στο να ξαναπάθεις στο μέλλον;”
ΝΑΙ. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι κάθε καταθλιπτικό επεισόδιο αυξάνει την πιθανότητα για επόμενο, ιδίως αν δεν έχει αντιμετωπιστεί σωστά και η αποδρομή του δεν είναι πλήρης. Η κατάθλιψη είναι δυστυχώς μία συχνή και πολύ επιβαρυντική νόσος. Γι’ αυτό είναι σημαντικό σε κάθε πιθανό καταθλιπτικό επεισόδιο να γίνεται άμεσα και χωρίς καθυστέρηση ψυχιατρική εκτίμηση, να ακολουθείται η ενδεδειγμένη θεραπεία (ψυχοθεραπεία ή φαρμακοθεραπεία ή συνδυασμός και των δύο) και στη συνέχεια να υπάρχει μία τακτική ψυχιατρική παρακολούθηση, προς αποφυγή των υποτροπών, αλλά και της χρονιότητας της νόσου.